ΨΥΧΟΠΟΛΙΤΙΚΗ Ο Νεοφιλελευθερισμός και οι νέες τεχνολογίες της Εξουσίας (του Μπιουλ-Τσουλ Χαν)

 

... Κάθε μηχανισμός, κάθε τεχνολογία της εξουσίας προτείνει τα δικά της λατρευτικά αντικείμενα (Devotionalien), τα οποία τίθενται στην υπηρεσία της υποταγής. Υλοποιούν και σταθεροποιούν την εξουσία. Devot σημαίνει αφοσίωση, υπακοή. Το smartphone είναι ένα ψηφιακό λατρευτικό αντικείμενο. Ως μηχανισμός εξατομίκευσης αναλαμβάνει τη λειτουργία του ροζάριου, το οποίο είναι επίσης εύχρηστο και χειροπιαστό όπως το κινητό τηλέφωνο. Σκοπός και των δύο αντικειμένων είναι η αυτοεξέταση, ο αυτοέλεγχος. Η εξουσία αυξάνει την αποτελεσματικότητά της αναθέτοντας την επιτήρηση στον καθένα προσωπικά. Το "like" είναι το ψηφιακό αμήν. Κάθε φορά που πατάμε "like" , δείχνουμε υποταγή στην εξουσία. Το smartphone δεν είναι απλώς ένας αποτελεσματικός μηχανισμός επιτήρησης, αλλά και ένα φορητό εξομολογητήριο. Το Facebook είναι η εκκλησία, η παγκόσμια συναγωγή της ψηφιακής εποχής.

Σκέψεις μετά το τραγικό θέαμα στη Βουλή αυτές τις μέρες (Δημήτρης Κανταλής)

Θα μπορούσαμε, χωρίς διάθεση υπερβολής, να πούμε ότι στη χώρα μας ο Μητσοτακισμός είναι το ανώτατο στάδιο του Νεοφιλελευθερισμού. Επιγραμματικά και αντιγράφοντας δύο κορυφαίους ποιητές μας θα περιγράφαμε το χάλι μας κάπως έτσι:

Το δίλημμα " ή σκύβεις ή απογειώνεσαι" εν προκειμένω μπαίνει για το λαό και τα κόμματα που φιλοδοξούν να τον εκφράζουν, τα κόμματα της  Αριστεράς συνεπώς. Παραβιάζουμε ανοιχτές θύρες όταν λέμε πως η "μιζέρια" της Αριστεράς είναι να αποδέχεται, εν πολλοίς, ότι είναι πεπερασμένη η "εκλογική της πελατεία" και προεκλογικά υπάρχει ένας "σκυλοκαβγάς" για τη μοιρασιά όσων προσέρχονται στις κάλπες. Δείχνουν τα αριστερά κόμματα μια αμηχανία ή αβελτηρία στο να πάνε στη ρίζα του προβλήματος, δηλαδή, ενώ η Δεξιά εκφράζει στην ουσία τα συμφέροντα μιας ελίτ, στις εκλογές καταφέρνει να αποσπά τη μερίδα του λέοντος των ψηφοφόρων. Κι αυτό το καταφέρνει πείθοντας  την "πελατεία " της με γνωστά τερτίπια (ρουσφέτια, έλεγχο των ΜΜΕ, στημένες δημοσκοπήσεις) και σπρώχνοντας ένα ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του εκλογικού σώματος στη αποχή. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η συντριπτική πλειοψηφία όσων απέχουν από την ψηφοφορία βρίσκονται ταξικά και ιδεολογικά στο φάσμα της Αριστεράς. Παραδόξως, κανένα κόμμα δεν έχει δει επισταμένως τους λόγους που η αποχή κατάντησε να είναι η επιλογή σχεδόν του ημίσεος του εκλογικού σώματος όπως δείχνει και ο παρακάτω πίνακας: 

Δεν φιλοδοξούμε να δώσουμε λεπτομερώς τα αίτια αυτού του ολοένα επιδεινούμενου φαινομένου. Θα μπορούσαμε, ωστόσο, να πούμε ότι η Αριστερά έχει συμβιβαστεί να σκέφτεται μέσα στο "κουτί" που έντεχνα την οδηγεί η Δεξιά. Να νομίζει ότι θα αβγατίσει το ποσοστό της πείθοντας ψηφοφόρους του Κέντρου ή της Δεξιάς να δουν ποιο είναι το πραγματικό τους συμφέρον. Τώρα, αν μέσα σε 15 χρόνια περίπου 2.000.000 πολίτες κατέληξαν αμέτοχοι και αδιάφοροι για τα κοινά, δεν την απασχολεί παρά μόνο "στολίζοντας" με σκαιούς χαρακτηρισμούς και αναθέματα αυτούς/αυτές που μας παίρνουν στο λαιμό τους με την αποχή τους από τα κοινά! 

Μια από τις φοβερές "επιτυχίες" του Νεοφιλελευθερισμού είναι ότι έχει οδηγήσει το 1/4 του πληθυσμού σε σοβαρά ψυχικά προβλήματα που μας δυσκολεύουν να σκεφτόμαστε καθαρά και να παίρνουμε σωστές αποφάσεις για τη ζωή μας. Να θεωρούμε ότι οι επιλογές που έχουμε είναι αυτές μονάχα, που το σύστημα μάς "προσφέρει" στο κουτί που διαρκώς και μικραίνει. Για να το δούμε σε μεγέθυνση, μη τυχόν και αποφασίσουμε να σκεφτούμε τη σωτηρία μας "έξω από το κουτί",  ας συλλογιστούμε το παρακάτω ανέκδοτο:

Ζορισμένος από  την οικονομική κρίση, τα βάσανα με τον κόβιντ, την χείριστη κυβέρνηση του Μητσοτάκη, τις αναδουλειές στην μικρή του βιοτεχνία, ένας συνάνθρωπός μας αρχίζει να αμφιβάλλει για την ψυχική του υγεία και καταφεύγει σε μια ψυχιατρική κλινική για να δει αν "στέκει καλά". Ζητά να δει τον διευθυντή και τον παρακαλεί να τον "ξεναγήσει" στο χώρο και κατόπιν, να συζητήσουν για την ψυχική του υγεία. Έμεινε ικανοποιημένος από το περιβάλλον, τους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό και στο τέλος κατέληξαν στο γραφείο του ψυχιάτρου να κουβεντιάσουν χαλαρά. 

-Λοιπόν, γιατρέ μου, μπορείτε να μου πείτε πώς καταλαβαίνετε ότι κάποιος άνθρωπος έχει ανάγκη νοσηλείας στην ψυχιατρική σας κλινική;

-Βεβαίως, μπορώ να σας το πω. Τον υποβάλλουμε στο τεστ της μπανιέρας!

-Θέλετε να γίνετε πιο σαφής; Τι ακριβώς είναι το τεστ της μπανιέρας;

-Απλώς γεμίζουμε την μπανιέρα με νερό και δίνουμε στον "ασθενή" ένα μπρίκι, μια κατσαρόλα και ένα κουβά. Κατόπιν του λέμε να αδειάσει γρήγορα την μπανιέρα...

Καταχαρούμενος ο βιοτέχνης μας και γεμάτος αυτοπεποίθηση λέει στο γιατρό:

-Α... μα αυτό είναι απλό! Παίρνουμε τον κουβά και την αδειάζουμε

Και η απάντηση του ψυχιάτρου:

-Θέλετε κρεβάτι που να είναι κοντά στο παράθυρο ή δεν σας πειράζει; Ξέρετε, η σωστή απάντηση είναι : Απλώς τραβάμε την τάπα!

ς

O Ken Loach για τον καπιταλισμό

 

«Το σινεμά μάς κάνει καμιά φορά να βλέπουμε καθαρότερα τον κόσμο κι ο κόσμος μας αυτή τη στιγμή κινδυνεύει, από τις ιδέες που αποκαλούμε νεοφιλελευθερισμό που απειλεί να μας φτάσει στην καταστροφή, στη δυστυχία εκατομμυρίων ανθρώπων, από την Ελλάδα ως τη Βραζιλία. Το σινεμά έχει πολλές παραδόσεις. Μία είναι το σινεμά της διαμαρτυρίας, αυτό που δείχνει τους ανθρώπους ενάντια στην εξουσία. Ελπίζω η ταινία μας να συνεχίζει αυτήν την παράδοση. Κινδυνεύουμε να απελπιστούμε κι όταν υπάρχει τόση απελπισία, η ακροδεξιά το εκμεταλλεύεται - πρέπει να πιστέψουμε ότι ένας διαφορετικός κόσμος είναι εφικτός κι απαραίτητος.» - Κεν Λόουτς

 

ΟΙ ΦΟΡΝΤΙΑΝΟΙ  Η PHILIP MORRIS ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΕΔΩΔΙΜΑ ΚΑΙ ΑΠΟΙΚΙΑΚΑ

 

Ένα από τα αγαπημένα θέματα συζήτησης που είχαμε μια παρέα αριστερών στα χρόνια της χούντας ήταν οι «Φορντιανοί». Έτσι αποκαλούσαμε τους -κατά την αυστηρή αριστερή μας κρίση- «εξωνημένους» προοδευτικούς διανοούμενους που δέχονταν ασμένως τη δωρεά ενός Φορντ πολυτελείας από την γνωστή αυτοκινητοβιομηχανία ως επιβράβευση του πνευματικού τους έργου. Είχαμε, μάλιστα, δημιουργήσει και λίστα γνωστών πανεπιστημιακών και λοιπών ανθρώπων του πνεύματος, αλλά ουδέποτε την δημοσιοποιήσαμε ούτε την «αξιοποιήσαμε» άλλως πως.

Το δόγμα ότι η προσφορά δωρεάς από ορκισμένους μέντορες του καπιταλισμού πάντα γίνεται με υστεροβουλία, αντικατοπτρίζεται εμφανώς σε μια περίπτωση από τις «εν πολλαίς αμαρτίες πεσούσα» αυτοκινητοβιομηχανία. Και δεν αποτελεί υπερβολή ότι για τους τέως, νυν και αεί καπιτα-ληστές ισχύει πως «τα κέρδη τους κοστίζουν ανθρώπινες ζωές» Ας μιλήσουμε συγκεκριμένα: Στη δεκαετία του 1970, τα αυτοκίνητα Ford Pinto παρουσίαζαν ρεκόρ πωλήσεων στις Η.Π.Α., αλλά είχαν ένα κατασκευαστικό μειονέκτημα που κάποιες φορές κόστιζε ακόμη και την απώλεια ζωής του οδηγού του οχήματος: Το ντεπόζιτο βενζίνης ήταν στην πίσω πλευρά του αυτοκινήτου, οπότε σε περίπτωση που το όχημα που ακολουθούσε τύχαινε να προσκρούσει στο Ford Pinto, συνήθως ακολουθούσε έκρηξη του ρεζερβουάρ «κι όποιον πάρει ο χάρος» . Κάποια στιγμή , όταν οι νεκροί ξεπέρασαν τους 500, ένας οδηγός που τη γλίτωσε με σοβαρά εγκαύματα κινήθηκε δικαστικά κατά της αυτοκινητοβιομηχανίας. Και τότε αποδείχθηκε πως ήταν γνωστό το πρόβλημα, ότι υπήρχε λύση ώστε να «θωρακιστεί» το ντεπόζιτο βενζίνης αλλά ήταν οικονομικά ασύμφορη! Τα έβαλαν κάτω με μολύβι και χαρτί οι οικονομικοί εγκέφαλοι της Ford  υπολόγισαν ότι για παράδειγμα: 180 θάνατοι και 180 θύματα εγκαυμάτων που θα συνέβαιναν λόγω του υπάρχοντος προβλήματος στο ντεπόζιτο βενζίνης συν την αξία του καμένου οχήματος θα επιβάρυναν την εταιρία με 49,5 εκατομμύρια δολάρια. Αντιστοίχως, αν πρόσθεταν ένα προστατευτικό κάλυμμα στο ρεζερβουάρ αξίας 11 δολαρίων στα  12,5 εκατομμύρια αυτοκίνητα που ήδη κυκλοφορούσαν, το κόστος για την εταιρία θα ανερχόταν σε 137,5 εκατομμύρια δολάρια. Φυσικά, η Ford δεν έβγαλε αυθαίρετα το κόστος απώλειας ανθρώπινων ζωών ή τραυματισμών. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ο Εθνικός Οργανισμός Ασφάλειας της Κυκλοφορίας στους Αυτοκινητοδρόμους είχε «τιμολογήσει» τους θανάτους και τους τραυματισμούς. Δεν έχουμε , εν προκειμένω, υπολογίσει το συνολικό κόστος των δωρεάν αυτοκινήτων στους «Φορντιανούς διανοούμενους», αλλά έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη στους οικονομικούς διευθυντές που πάντα φροντίζουν για το καλό της εταιρίας.

Δεν είναι σωστό να μπούμε στον πειρασμό και να υποψιαστούμε ότι κάπως ανάλογα σκέφτονται και οι νεοφιλεύθεροι κυβερνήτες μας. Μακριά από μας οι πονηρές σκέψεις ότι κάθονται και κάνουν cost- benefit analysis για το Εθνικό Σύστημα Υγείας και τις απώλειες χιλιάδων ζωών λόγω πανδημίας. Και να θέλαμε δηλαδή, πάλι δεν θα είχαμε τις γνώσεις να βρούμε το ισοζύγιο του συνθήματος «αυτοί μιλάνε για κέρδη και ζημιές, εμείς μιλάμε για ανθρώπινες ζωές» . Ας δούμε, ωστόσο, μια σχετική μελέτη που έγινε τα τελευταία χρόνια στην Τσεχία, όχι με αφορμή την πανδημία αλλά σχετικά με τις βλαβερές επιπτώσεις του καπνίσματος σε μια χώρα θεριακλήδων καπνιστών. Αξίζει και μόνο για συνειδητοποιήσουμε τον «ψύχραιμο» τρόπο που σκέφτονται οι σπουδαγμένοι στα Αμερικάνικα πανεπιστήμια του Σικάγο και του Χάρβαρντ.

Η κυβέρνηση της Τσεχίας, ανησυχώντας για την αύξηση των παθήσεων στους πολίτες της, λόγω καπνίσματος, μελετούσε την επιβολή μιας μεγάλης αύξησης στη φορολογία των προϊόντων καπνού ώστε να μειώσει τον αριθμό των καπνιστών. Η Philip Morris, που κάνει χρυσές δουλειές στην Τσεχία, θορυβήθηκε και έσπευσε να αποτρέψει την ελάττωση των κερδών της, πείθοντας την κυβέρνηση ότι η απόφασή της θα ήταν ασύμφορη για τα οικονομικά της χώρας. Έβαλε λοιπόν, η καπνοβιομηχανία τα σαΐνια της να παρουσιάσουν μια ανάλυση κόστους- οφέλους στην κυβέρνηση. Τα νούμερα της μελέτης έπειθαν πως παρόλο που οι καπνιστές επιβαρύνουν το σύστημα υγείας όσο βρίσκονται στη ζωή, εντούτοις πεθαίνουν πρόωρα και έτσι απαλλάσσουν το κράτος από περαιτέρω περίθαλψη, συντάξεις και στέγαση σε γηροκομεία. Υπολόγισαν μάλιστα οι αθεόφοβοι ότι μαζί με τους ήδη υπάρχοντες φόρους καπνού, στα ταμεία της χώρας θα έμπαιναν147 εκατομμύρια δολάρια ετησίως!

Ψυχρή και τετράγωνη η λογική των νεοφιλελεύθερων ταγών της ανθρωπότητας. Ευφάνταστοι και πειστικότατοι στον εγκλωβισμό κυβερνήσεων και πολιτών στο παράλογο και αντι-κοινωνικό αφήγημά τους. Αναζητείται το αριστερό αφήγημα που θα εμπνεύσει τους πολίτες να σκέφτονται έξω από το νεοφιλελεύθερο κουτί, να πάψουν να γονατίζουν υπάκουα σαν την καμήλα που φορτώνεται μέχρι να σπάσει η ράχη της. Αν η πανδημία δεν μας ταρακουνήσει, τότε ας αναμένει η ανθρωπότητα την επόμενη πτώση μετεωρίτη που θα αφανίσει τους Ρινόκερους αυτή τη φορά.