ΕΠΕΝ του 1989, Ν.Δ. του 2021 -Τάσος Κωστόπουλος- ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Το ξανακοίταγμα παλιών προεκλογικών υλικών είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για να συνειδητοποιήσει κανείς τις τεκτονικές μετατοπίσεις που έχουν σημειωθεί στην εγχώρια πολιτική σκηνή (και, πάνω απ’ όλα, στην εγχώρια Δεξιά) από την εποχή, εκεί γύρω στο 1990-1992, που μας άφησε χρόνους η ύστερη Μεταπολίτευση. Αφότου, δηλαδή, το ηγεμονικό πρόταγμα της πρώτης μεταδικτατορικής δεκαπενταετίας για περισσότερη δημοκρατία και κοινωνική ισότητα αντικαταστάθηκε από την επικέντρωση σε μια απολίτικη σκανδαλολογία κι εθνικιστική πλειοδοσία. Ενα χαρακτηριστικό τέτοιο τεκμήριο είναι και το προεκλογικό φυλλάδιο της Εθνικής Πολιτικής Ενωσης (ΕΠΕΝ) που παρουσιάζουμε εδώ από τις εκλογές της 18ης Ιουνίου 1989. Υπενθυμίζουμε πως η ΕΠΕΝ ήταν το κόμμα που ίδρυσε το 1984 δι’ αντιπροσώπων ο ισοβίτης δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος και στις ευρωεκλογές εκείνης της χρονιάς κατάφερε ν’ αποσπάσει 136.642 ψήφους (2,29%) και να βγάλει ευρωβουλευτή – αρχικά τον Χρύσανθο Δημητριάδη, τον οποίο διαδέχθηκαν το 1988-1989 από ένα εξάμηνο ο Αριστείδης Δημόπουλος κι ο Σπύρος Ζουρνατζής. Το 1989, όμως, με το αίτημα ανατροπής του ΠΑΣΟΚ να συσπειρώνει τον κόσμο (και) της Ακροδεξιάς γύρω από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, τα ποσοστά της βούλιαξαν και το 1990 μετεξελίχθηκε στο περιθωριακό «Εθνικόν Κόμμα» (Δημήτρης Ψαρράς, «Η κληρονομιά ενός δικτάτορα», βιβλίο που διένειμε η «Εφ.Συν.» το 2017, σ. 120-7). Πατρίς, Στρατός, Αστυνομία Το επίμαχο φυλλάδιο, φωτοτυπική αναπαραγωγή του οποίου ο αναγνώστης μπορεί να βρει και στα απομνημονεύματα του Δημόπουλου («Από την Επανάσταση στην ΕΠΕΝ», Αθήνα 2017), είναι τετράχρωμο, 16σέλιδο και τιτλοφορείται «Η πολιτική μας πρόταση». Το βασικό ενδιαφέρον του έγκειται δε στο γεγονός ότι, αν εξαιρέσουμε το αίτημα για απελευθέρωση των ηγετών της χούντας και «αποκατάσταση» των κατώτερων στελεχών της στα πόστα που είχαν καπαρώσει μέχρι το 1974, το υπόλοιπο περιεχόμενό του σχεδόν ταυτίζεται με τη σημερινή πολιτική (και προπαγάνδα) της Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη! Διαπιστώνουμε έτσι ότι μάλλον δεν προσχώρησε ο Βορίδης –αρχηγός τότε της Νεολαίας και μέλος του καθοδηγητικού οργάνου («Διοικούσα Επιτροπή») της ΕΠΕΝ– στη Νέα Δημοκρατία, αλλά η Ν.Δ. στον πολιτικό σχηματισμό του Βορίδη. Εν έτει 1989 η σκλήρυνση της κρατικής καταστολής δεν προπαγανδίζεται με άμεσες αναφορές στα τανκς και στον «γύψο», αλλά με ορολογία που θυμίζει «Σκάι» και Χρυσοχοΐδη: «Το κράτος είναι ανύπαρκτο. Η πολιτεία έχει διαλυθή. [...] Η Αστυνομία πρέπει να καταστή ικανή να προστατεύει την δημόσια τάξη και ασφάλεια. Το έγκλημα, η αναρχία και η τρομοκρατία πρέπει να παταχθούν ριζικά». Προϋπόθεση για κάτι τέτοιο ήταν, φυσικά, η καταπολέμηση κάθε ανοχής προς την υποτιθέμενη ανομία: «Η αυστηρή εφαρμογή των Νόμων και η ευαισθητοποίηση των πολιτών έναντι της ανηθικότητος και εγκληματικότητος επιβάλλεται να επιδιωχθούν με κάθε τρόπο». Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνταν και η επαγγελία της ΕΠΕΝ για «αποκατάσταση της πειθαρχίας» στον στρατό, η οποία (υποτίθεται πως) είχε κλονιστεί από το κίνημα των φαντάρων και το ενδιαφέρον των ΜΜΕ για τις συνθήκες στους στρατώνες: «Στις Ενοπλες Δυνάμεις, πολιτική και διεργασίες συνδικαλισμού, εκδημοκρατισμού και δήθεν προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων επιβάλλεται να αποκλεισθούν. Η πειθαρχία στο Νόμο και τους κανονισμούς, θεμέλιο της υπάρξεως και προϋπόθεση της ικανότητος των Ενόπλων Δυνάμεων για να ανταποκρίνονται στην αποστολή τους, πρέπει να αποκατασταθή». Εξίσου οικείες ακούγονται οι κραυγές για «επανεθνικοποίηση» του εκπαιδευτικού συστήματος: «Η Εθνική παιδεία είναι ανύπαρκτη. Ο σεβασμός προς τις ηθικές αξίες του Χριστιανισμού και του Ελληνισμού χαρακτηρίζεται ως αναχρονισμός. Η αποδοχή του Πατριωτικού Ιδεώδους, του θεσμού της Οικογενείας και της Χριστιανικής Πίστεως, ως οδηγών για την επιβίωση μιας Εθνικής Κοινωνίας, περιφρονούνται. [...] Είναι ανάγκη να προασπίσουμε την ιστορική αλήθεια. Η εθνική ιστορία μας, ιδιαίτερα η πρόσφατη, έχει γίνει στόχος διαστρεβλώσεως, παραποιήσεως και πλαστογραφίας. Ο μαρξισμός, που έχει με εκπροσώπους του κυριαρχήσει στην εκπαίδευση και τα μέσα μαζικής ενημερώσεως, παραπλανά και αποπροσανατολίζει κυρίως τους νέους. [...] Η προάσπιση της ιστορικής αληθείας αποτελεί ύψιστο καθήκον έναντι του Εθνους και έναντι της νεολαίας». Λες και διαβάζουμε δηλώσεις της Νίκης Κεραμέως, για τη σχολική Ιστορία που δεν πρέπει να έχει «κοινωνιολογικό» αλλά ελληνοχριστιανικά φρονηματιστικό χαρακτήρα. Εκεί όμως που οι σημερινοί κυβερνώντες αντιγράφουν πλήρως το παπαδοπουλικό μόρφωμα, είναι στις προσπάθειές τους για εξάλειψη του φοιτητικού κινήματος με πρόσχημα τον εξοβελισμό του «κομματισμού». Η ΕΠΕΝ του 1989 ουσιαστικά προανήγγειλε τη σημερινή εξόρμηση Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη: «Ο κομματισμός και η πολιτική δραστηριότης πρέπει να αποκλεισθούν μέσα στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τα αναλυτικά προγράμματα πρέπει να εκσυγχρονισθούν. Τα διδακτικά βιβλία να εκκαθαρισθούν από τα υποπροϊόντα της μαρξιστικής προπαγάνδας που τα κατακλύζει. Οι μαθητικές κοινότητες να περιορισθούν στο έργο της σχολικής αυτοδιοικήσεως. »Ο φοιτητικός συνδικαλισμός πρέπει να εκδημοκρατισθή, με τη συμμετοχή του συνόλου των φοιτητών στους συλλόγους. Ο Νόμος-Πλαίσιο για την Ανώτατη Παιδεία επιβάλλεται να αναθεωρηθή και να απαλλαγή από όλα τα στοιχεία που έχουν προκαλέσει τη διάλυση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων». Αστυνομία στα ΑΕΙ, πάντως, ούτε οι νοσταλγοί της χούντας δεν τολμούσαν να προτείνουν ανοιχτά! Ολα στους ιδιώτες Αν η επιστροφή σε μια αυταρχική εθνικοφροσύνη μπορεί να θεωρηθεί αυτονόητη για ένα κόμμα δεδηλωμένων νοσταλγών της χούντας, εντυπωσιακή είναι ωστόσο η ταύτιση της ΕΠΕΝ του 1989 με έναν ακόμη πυλώνα των κυβερνήσεων Μητσοτάκη, πατρός τε και υιού: τη νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική που παραδίδει τα πάντα στους ιδιώτες «επενδυτές», φροντίζοντας ταυτόχρονα να ξεδοντιάσει (ό,τι έχει απομείνει από) το εργατικό κίνημα. Με βασικό επιχείρημα τον ισχυρισμό πως «η δίωξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, η απειλή του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, η εργασιακή αναρχία και η αναδρομική και πολλαπλή φορολογία ανέκοψαν κάθε επενδυτική δραστηριότητα και περιόρισαν την παραγωγικότητα», τα προτεινόμενα μέτρα θαρρείς και προέρχονται από το πρόγραμμα της σημερινής κυβέρνησης: ● «Ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων πρέπει να περιορισθή σταδιακά στα μέτρα των πραγματικών αναγκών με την διαδικασία “αποχωρήσεις-αναπληρώσεις”». ● «Η επάνοδος όλων των παραγωγικών μονάδων που έχουν κρατικοποιηθή στην ιδιωτική πρωτοβουλία είναι απαραίτητη. Το Κράτος πρέπει να περιορίζεται στη χάραξη των γενικών πλαισίων της οικονομικής αναπτύξεως». ● «Η δημοσιονομική πολιτική επιβάλλεται να αναπροσαρμοσθή, ώστε να ελαττωθή η υπερφορολόγηση». ● «Πρέπει επίσης να θεσμοθετηθή και η ασφάλιση σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, με βάση συμφωνίες εργαζομένων και εργοδοσίας και μέσα σε καθορισμένα από την πολιτεία πλαίσια». ● Και, φυσικά, «η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν πρέπει να αγνοηθή στο χώρο της υγείας» αλλά «να καλύψη σημαντικό μέρος του συνόλου των αναγκών».

με αριστερή ματιά

https://news.google.com/publications/CAAiEJmm2LrKYwibwZlsvqMIicQqFAgKIhCZpti6ymMIm8GZbL6jCInE?oc=3&ceid=GR:el

Το έθνος να λυπάστε... (Χαλίλ Γκιμπράν)

 

"Το έθνος να λυπάστε αν φορεί ένδυμα που δεν το ύφανε.
Ψωμί αν τρώει αλλά όχι απ' τη σοδειά του.
Κρασί αν πίνει, αλλά όχι από το πατητήρι του.
Το έθνος να λυπάστε που δεν υψώνει τη φωνή παρά μονάχα
στη πομπή της κηδείας.
Που δεν συμφιλιώνεται παρά μονάχα μες τα ερείπιά του.
Που δεν επαναστατεί παρά μονάχα σαν βρεθεί ο λαιμός του ανάμεσα στο σπαθί και την πέτρα.
Το έθνος να λυπάστε που έχει αλεπού για πολιτικό, απατεώνα
για φιλόσοφο, μπαλώματα και απομιμήσεις είναι η τέχνη του.

Το έθνος να λυπάστε που έχει σοφούς από χρόνια βουβαμένους."

Χαλίλ Γκιμπράν [1883-1931]

ΜΙΘΡΙΔΑΤΗΣ - ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΤΑ ΧΡΩΣΤΑΩ [A Short Music Film]

Ζαπατιστικοί θεσμοί αυτονομίας & οι αντανακλάσεις τους στον κόσμο

Ο Άρης Αλεξάνδρου και η ουτοπία στο «Κιβώτιο» (από LIFO)

 Ο Άρης Αλεξάνδρου (1922-1978) θεωρείται ποιητής της μεταπολεμικής γενιάς και είναι γνωστός για τις μεταφράσεις του, κυρίως του Ντοστογιέφσκι και άλλων Ρώσων κλασικών στις εκδόσεις Γκοβόστη. Το μοναδικό του μυθιστόρημα, το εμβληματικό «Κιβώτιο», διανύει φέτος τη δεύτερη συνεχή χρονιά ως θεατρική παράσταση στο Studio Μαυρομιχάλη, σε σκηνοθεσία Φώτη Μακρή και Κλεοπάτρας Τολόγκου, με τον Φώτη Μακρή στον κεντρικό ρόλο (υποψήφιος για το βραβείο Κάρολου Κουν). Μετά από κάθε παράσταση συντονίζεται συζήτηση με ομιλητές καθηγητές, συγγραφείς και δημοσιογράφους.

Η γεμάτη σασπένς υπόθεση του έργου βασίζεται σε ιστορικά γεγονότα του εμφύλιου πολέμου, αλλά ταυτόχρονα προβληματίζει τον θεατή με τις πολυεπίπεδες πολιτικές/φιλοσοφικές προεκτάσεις του μονολόγου ενός και μόνου βασικού ήρωα που έχει μείνει ζωντανός, μετά την αποτυχημένη «Επιχείρηση Κιβώτιο», μια αποστολή 40 συντρόφων να μεταφέρουν ένα κιβώτιο μεταξύ δύο πόλεων, χάνοντας ένας-ένας τη ζωή του, συχνά κάτω από αλλοπρόσαλλες συνθήκες. Μια ασφυκτικά καφκική ανάκριση λαμβάνει χώρα ενώπιον του κοινού, καθώς ο ανώνυμος ήρωας συμπληρώνει διαρκώς κόλλες αναφοράς προς τους δεσμώτες του με σκοπό να εξιστορήσει τι πραγματικά συνέβη και να απαλλαχθεί από κατηγορίες δολιοφθοράς, καθώς το κιβώτιο που μετέφερε ήταν τελικά άδειο.

Το κιβώτιο, Εκδόσεις Κέδρος, 1975

Το «Κιβώτιο» (πρώτη έκδοση 1974, εκδόσεις Κέδρος), εκτός από τη λόγια και ποιητική σχεδόν γραφή του, προσφέρει το έναυσμα για μια έρευνα γύρω από την ίδια τη ζωή του Αλεξάνδρου, η οποία συμπίπτει απόλυτα σχεδόν με το έργο του. Ο Άρης Αλεξάνδρου παρέμεινε πιστός στις ηθικές του αρχές, αποδεχόμενος διωγμούς και εξορία, απορρίπτοντας ταυτόχρονα μια κομμουνιστική βιοθεωρία που τον περιόριζε ψυχοπνευματικά. Για την ιδιαίτερη προσωπικότητα αυτού του μοναχικού ιδεολόγου των νεοελληνικών γραμμάτων, καθώς και για το συγκλονιστικό «Κιβώτιο» συζήτησα με δύο σημαντικούς ιστορικούς από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), τον διευθυντή Κωστή Καρπόζηλο και τον γενικό γραμματέα Βαγγέλη Καραμανωλάκη, καθώς και με τον σπουδαίο κριτικό λογοτεχνίας Δημήτρη Ραυτόπουλο, φίλο και μελετητή του συνόλου του έργου του Άρη Αλεξάνδρου στο βιβλίο του «Άρης Αλεξάνδρου, ο εξόριστος» (εκδόσεις Σοκόλη, 1996-β'έκδοση διορθωμένη και συμπληρωμένη, 2004):

 

— Στο «Κιβώτιο», κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, επιστρατεύοντας λεπτή ειρωνεία και μαύρο χιούμορ, ο Αλεξάνδρου μπερδεύει τους αληθινούς επαναστάτες με τους προδότες. Μπορείς, αλήθεια, να γνωρίζεις ξεκάθαρα στο τέλος ποιος είναι ο σύμμαχος και ποιος ο εχθρός;

Βαγγέλης Καραμανωλάκης: Νομίζω ότι, παρά το μπέρδεμα, υπάρχει η πίστη του ήρωα αυτού στον βαθύ πυρήνα του δόγματος. Στο πλαίσιο της ιστορίας που αφηγείται, ο πυρήνας αυτός δεν αμφισβητείται μέχρι τέλους. Το γεγονός αυτό διαφοροποιεί το «Κιβώτιο» από μια λογοτεχνία αντικομμουνιστική.

Κωστής Καρπόζηλος: Πρέπει να αντιληφθούμε τον Αλεξάνδρου ως μια έκκεντρη περίπτωση που δεν ταυτίζεται με αυτούς που γράφουν μέσα στον Ψυχρό Πόλεμο ως πρώην κομμουνιστές λογοτεχνικά κείμενα, όπως «Το μηδέν και το άπειρο» του Άρθουρ Καίσλερ. Ο Καίσλερ είναι το κατεξοχήν παράδειγμα λογοτέχνη, του οποίου η εμπειρία από το επαναστατικό κίνημα μετασχηματίζεται στο ακριβώς ανάποδό της. Ο Αλεξάνδρου είναι μια μοναχική μορφή που εν τέλει ασκεί δριμεία κριτική στην έννοια της επανάστασης, αλλά ταυτόχρονα δεν την αποκαθηλώνει. Αυτό που δείχνει με τη διαδικασία της ανάκρισης είναι πώς οι μηχανισμοί της εξουσίας προσπαθούν να τσακίσουν το άτομο. Υπάρχει η διαρκής σύγκρουση ανάμεσα στο εγώ και στο εμείς, που δεν έχει καλούς και κακούς. Αυτή είναι η κεντρική διάσταση του μεγάλου προβλήματος των επαναστατικών ιδεών. Οι επαναστατικές ιδέες καλούν τους ανθρώπους να υποτάξουν την υποκειμενικότητά τους στο όνομα του σκοπού. Ο Αλεξάνδρου αναγνωρίζει την αναγκαιότητα αυτή, αλλά ταυτόχρονα κάνει και την κριτική για τις διαστάσεις που παίρνει αυτό στην καθημερινότητα της πολιτικής πράξης.

Βαγγέλης Καραμανωλάκης: Και να προσθέσω εδώ ότι ο 20ός αιώνας παράγει ένα νέο είδος ανθρώπου που είναι ο «Κομμουνιστής». Η παραγωγή αυτού του ανθρώπου γίνεται μέσα από ιστορικές συνθήκες. Η συνεχής μετάβαση του ΚΚΕ από την παρανομία στη νομιμότητα δημιουργεί και αντανακλαστικά και συμπεριφορές, όπως το να μη μιλάς ή η ομαδικότητα, κάτι εξαιρετικά σημαντικό. Υπάρχει και η ιδέα της διεθνούς επανάστασης που είναι κυρίαρχη: το ότι είμαστε ο διεθνής στρατός της επανάστασης και η παρηγοριά μας, μετά τον Εμφύλιο κατά τον οποίο ηττηθήκαμε, είναι ότι νικήσαμε στην Κίνα! Αυτός ο τύπος του ανθρώπου, λοιπόν, κάποια στιγμή γνωρίζει τη στρέβλωση, τον σταλινισμό. Ο Αλεξάνδρου μεταφέρει την ιστορική πραγματικότητα του τι σημαίνει να είσαι επαναστάτης-κομμουνιστής.

 

— Ποια ερμηνεία μπορούμε να δώσουμε στο «Κιβώτιο»;

Δημήτρης Ραυτόπουλος: Για το «Κιβώτιο» μπορούμε να δώσουμε πολλές ευφάνταστες ερμηνείες, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι μία είναι η σωστή. Επομένως, ο μύθος «κιβώτιο», δηλαδή η γραφή του, είναι αυτό που εγώ ονομάζω «μεγα-μεταφορά», δηλαδή πάνω στη μεταφορά ενός αντικειμένου γίνεται μια μεταφορά φιλοσοφική, υπαρξιακή ή οτιδήποτε άλλο με συγκεκριμένο πολιτικό προβληματισμό που επιτρέπει αυτή την προέκταση. Η μεταφορά αυτή ξεκινά από το γνωστό και καταλήγει στο άγνωστο και όχι το αντίθετο, όπως κάνουν η παραβολή, η αλληγορία ή ο συμβολισμός, που ξεκινούν από το άγνωστο για να φτάσουν στο γνωστό. Αυτή είναι η ουσία στο νόημα του «Κιβωτίου», νομίζω. Μεταφέρεται στο κιβώτιο αυτό μια ουτοπία, η ουτοπία του κομμουνισμού και η τελική της αποτυχία, αν θέλουμε να φτάσουμε στο συγκεκριμένο νόημα του μη-νοήματος που είναι η ουτοπία.

— Την ουτοπία αυτή πώς την αντιλήφθηκε ο Άρης Αλεξάνδρου την εποχή που έγραφε το «Κιβώτιο» στο Παρίσι;

Δημήτρης Ραυτόπουλος: Έχω γράψει για τα γεγονότα του Μάη του '68 στο Παρίσι, τα οποία απασχολούν γενιές τώρα. Εγώ τα έζησα επί τόπου. Πήγαινα στο Οντεόν, όπου όρθιος άκουγα τις πολύωρες ομιλίες και συζητήσεις των νέων ανθρώπων (εγώ τότε ήμουν 44 χρονών). Έμεινα με την απορία γιατί μέσα από τα τόσο πολλά λόγια που ακούγονταν δεν διατυπώθηκε ποτέ συγκεκριμένα και πολιτικά η ουτοπία αυτή. Αντί να αναζητηθεί κάτι νέο, ένα άνοιγμα ανθρωπιστικό και δημοκρατικό, οι τάσεις ήταν προς τον ολοκληρωτισμό. Υπήρχαν σταλινικοί, μετασταλινικοί, μαοϊκοί (ήταν η κυρίαρχη ομάδα), τροτσκιστές, αναρχικοί, όλοι τους όμως χωρίς καμιά ουσιαστική πρόταση. Παμπάλαια ρητορική χωρίς τίποτα νέο, μόνο μια αόριστη θέληση ν' αλλάξει κάτι.

Το πρώτο ταξίδι του Άρη Αλεξάνδρου και της Καίτης Δρόσου εκτός Ελλάδας, το 1964 στο Παρίσι.

Ο Άρης Αλεξάνδρου δεν πήγαινε στις ομιλίες αυτές, παρ' ότι βρισκόταν στο Παρίσι τότε. Έφτασε εκεί λίγες μέρες πριν από τη χούντα του 1967 στην Ελλάδα και παρέμεινε ως τον θάνατό του το 1978. Η Καίτη Δρόσου, γυναίκα του Άρη, μου είχε πει ότι μια φορά τον είχε καλέσει μια ομάδα αριστερών, αόριστης κατεύθυνσης, να πάει να μιλήσει επειδή ήταν αντικομματικός και ενδεχομένως με το μέρος τους. Ο Άρης δεν ήταν πολύ κοινωνικός, σχεδόν αγοραφοβικός, αλλά το θεώρησε υποχρέωσή του να πάει, χωρίς να ξέρει κι εκείνος περί τίνος επρόκειτο. Η ομάδα των αριστερών πέρασε από το σπίτι του να τον πάρει και να τον συνοδεύσει μέχρι το μέρος όπου θα μιλούσε. Στον δρόμο τον ξεψαχνίζανε για να μάθουν τι περίπου θα πει και ο Άρης τούς μίλησε περί ουτοπίας. Τότε εκείνοι τον άφησαν κι έφυγαν. Αυτά που τους έλεγε τα θεώρησαν αντιδραστικά, μια και δεν συμφωνούσαν με τις δικές τους ιδέες.

Το «Κιβώτιο» επρόκειτο να βγει επί χούντας το 1973-74 από τον αριστερό εκδότη Φίλιππο Βλάχο, ο οποίος δίστασε και δεν το εξέδωσε τελικά, γιατί επικράτησε η σκοπιμότητα, ο φόβος ότι ένα «αντικομμουνιστικό» έργο όπως το «Κιβώτιο» ουσιαστικά θα βοηθούσε το καθεστώς. Κι έτσι εκδόθηκε το 1974 ακριβώς στη Μεταπολίτευση, από τις εκδόσεις Κέδρος.

— Ποια ήταν τα γεγονότα που κλόνισαν σταδιακά την κομμουνιστική ιδεολογία του Αλεξάνδρου;

Δημήτρης Ραυτόπουλος: Κατά τη διάρκεια της Κατοχής το 1942, ο Άρης Αλεξάνδρου αποφάσισε να αυτοδιαγραφεί, καθώς έπαθε αληθινό σοκ όταν διαγράφηκαν από το ΕΑΜ και το ΚΚΕ ο φίλος του Χρήστος Θεοδωρόπουλος μαζί με τους Γιώργο Λιανόπουλο και Στάθη Μεγαλοοικονόμου, το «προδοτικό τρίο», όπως τους είχαν αποκαλέσει στο Κόμμα. Κι αυτό γιατί πίστευαν ότι οι κομμουνιστές έπρεπε να πούνε ξεκάθαρα ότι ήθελαν να έχουν κομμουνισμό στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Ο Αλεξάνδρου θεώρησε τη διαγραφή διαφωνούντων έσχατη κατάντια. Παρ' όλα αυτά, πήγαινε στις εκδηλώσεις και συμμετείχε στην αντιστασιακή δράση της Αριστεράς. Συλλαμβάνεται και πάει εξορία και από την εξορία παραδίδεται στη στρατιωτική Δικαιοσύνη. Δέχτηκε να καταδικαστεί για ανυποταξία το '45-'46. Και ήταν ανυπότακτος γιατί δεν ήθελε να πολεμήσει στον Εμφύλιο.

Ο Αλεξάνδρου έγραψε ότι κόβει τους δεσμούς του οριστικά με την Αριστερά το 1951 εξαιτίας του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» που μας φέρανε –αυτούσια τη «θεωρία του Ζντάνοφ»– στη Μακρόνησο. Έκαναν συνεδριάσεις με τους διανοούμενους, όπου γινόταν εισήγηση από τον καθοδηγητή. Ο Άρης, ως ποιητής, μετείχε σε μια τέτοια συνεδρίαση. Η θεωρία του Ζντάνοφ έλεγε ότι καθετί που δεν υπηρετούσε τον κομμουνισμό ήταν αντιδραστικό, υπηρετούσε τον καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό, άρα καταδικαστέο. Η κομματικότητα στη λογοτεχνία ήταν η βασική γραμμή για τους λογοτέχνες του Κόμματος. Σ' αυτήν τη γραμμή εναντιώθηκα κι εγώ, γράφοντας αρνητικές κριτικές στην «Επιθεώρηση Τέχνης» με σκοπό να δείξω ότι η εφαρμογή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού στη λογοτεχνία είναι αντιπνευματική και παράγει κακή λογοτεχνία.

Αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι ο Αλεξάνδρου, ανεξάρτητα από τις αγωνίες που είχε μέσα του, πίστευε στον κομμουνισμό τίμια και απόλυτα. Εγκαταλείπει, παρ' όλα αυτά, βαθμιαία την ένταξή του στο Κόμμα, καθώς και τις αριστερές του ιδέες. Έχει όμως σημασία να πούμε ότι, εγκαταλείποντας τις ιδέες, όχι μόνο δεν πάει στην αντίπαλη πλευρά αλλά δέχεται τους διωγμούς ως αριστερός! Η ηθική που είναι πίσω από τις ιδέες παραμένει. Πίσω από τον κομμουνισμό υπήρχε ο ανθρωπισμός, η ισότητα, η δικαιοσύνη και πιστεύαμε τότε ότι ο κομμουνισμός ήταν ελευθερία. Στην πορεία αποδείχθηκε σκλαβιά.