VIA NEGATIVA

 

  « Όταν ανατέμνω τις ιδεολογικές ψευδαισθήσεις των δεξιών, πλείστοι όσοι με θεωρούν αριστερό· όταν υποβάλλω σε βάσανο τις αντίστοιχες αυταπάτες των αριστερών, πλείστοι όσοι με χαρακτηρίζουν δεξιό . Η δική μου τοποθέτηση παραμένει, βέβαια, αμετάβλητη και στις δύο περιπτώσεις. Γιατί και στις δύο χρησιμοποιώ τα ίδια αναλυτικά εργαλεία και στις δύο, πρόθεσή μου δεν είναι να προσφέρω πολεμικά επιχειρήματα στη μια πλευρά εναντίον της άλλης, αλλά να δω τα πράγματα σε μιαν ευρύτερη κι υπέρτερη προοπτική ­και μια τέτοια προοπτική είναι, ως γνωστόν, άχρηστη σε όσους μάχονται για τη παράταξή τους, μαχόμενοι ταυτόχρονα (ιδιοτελώς ή ανιδιοτελώς, αυτό δεν ενδιαφέρει εδώ) για τον εαυτό τους, ήτοι για τη ταυτότητα που τους επιτρέπει να προσανατολίζονται και να επιβιώνουν κοινωνικά. Ακριβώς η συνύφανση της πολιτικής ιδεολογίας με τις εκάστοτε ανάγκες της προσωπικής ταυτότητας προσδίδει στις διαμάχες μεταξύ φορέων των διαφόρων ιδεολογιών οξύτητα ασυμβίβαστη με μιαν διαφορισμένη θεώρηση του άλλου· γ...

  “ …Έτσι, μ’ αυτήν την κωλοεφεύρεση που τη λένε ρολόι, σπρώχνουμε τις ώρες και τις μέρες σα να μας είναι βάρος, και μας είναι βάρος, γιατί δε ζούμε, κατάλαβες;’ Όλο κοιτάμε το ρολόι, να φύγει κι αυτή η ώρα, να φύγει κι αυτή η μέρα, να έρθει το αύριο, και πάλι φτου κι απ’την αρχή. Χωρίσαμε τη μέρα σε πτώματα στιγμών, σε σκοτωμένες ώρες που θα τις θάβουμε μέσα μας, μέσα στις σπηλιές του είναι μας, στις σπηλιές όπου γεννιέται η ελευθερία της επιθυμίας, και τις μπαζώνουμε με όλων των ειδών τα σκατά και τα σκουπίδια που μας πασάρουν σαν “αξίες”, σαν “ηθική”, σαν “πολιτισμό”. Κάναμε το σώμα μας ένα απέραντο νεκροταφείο δολοφονημένων επιθυμιών και προσδοκιών, αφήνουμε τα πιο σημαντικά, τα πιο ουσιαστικά πράγματα, όπως να παίξουμε και να χαρούμε μεταξύ μας, να παίξουμε και να χαρούμε με τα παιδιά και τα ζώα, με τα λουλούδια και τα δέντρα, να κάνουμε έρωτα, να απολαύσουμε τη φύση, τις ομορφιές του ανθρώπινου χεριού και του πνεύματος, να κατεβούμε τρυφερά μέσα μας, να γνωρίσουμε τον εαυτό μ...

  «Τα κόμματα μας τελείωσαν, Μιχάλη. Χωρίστηκαν κι αυτά σε κεφάλι και κορμί, σε αρχηγούς και οπαδούς. Μόνο όσοι γουστάρουν να ασκούν εξουσία και να εξουσιάζονται, όσοι νοιώθουν μοναξιά και ανασφάλεια, ανήκουν πλέον στα κόμματα, από κοινωνικές εκφράσεις έγιναν κοινωνικά εκτοπλάσματα. Δεν διακονούν την κοινωνία, δεν την απελευθερώνουν, επιβλήθηκαν στην κοινωνία και την δολοφονούν. Είναι πολύ εύκολο, ξέρεις, και αφάνταστα ανακουφιστικό, να εκχωρείσαι, να απαλλάσσεσαι από πάσαν ατομικήν ευθύνην. Κι εδώ που τα λέμε, τα αδιέξοδα όπου μας οδήγησαν -και που με κομπασμό τα ονομάζουν «πολιτισμό» – οι επιλογές του ανθρώπου, εξαντλούνται ανάμεσα στον αφηρημένο λόγο του αρχηγού, που καλύπτει όλη την τραγικότητα και την κτηνωδία της πραγματικότητας, στη λατρεία των συμβόλων, στο ανάκλιντρο του ψυχαναλυτή και στο ζουρλομανδύα… Η απόλυτη ταύτιση της εξουσίας -σκοπών, μέσων και μεθόδων- με μοναδικό σκοπό πώς θα κατακτήσουν μεγαλύτερο κομμάτι εξουσίας και περισσότερους οπαδούς, πώς θα βάλουν τις «μ...

  Μπροστά στον ολοκληρωτισμό, η ανεξαρτησία του πνεύματος της Hannah Arendt -η απροθυμία της να προσκολληθεί σε ένα κομματικό ή πνευματικό κίνημα- αποτελούσε παράδειγμα ακριβώς του είδους της πολιτικής δράσης που πίστευε ότι ήταν το θεμέλιο της ελευθερίας. Στη δική μας εποχή της πόλωσης, στέκεται ως μια ισχυρή υπενθύμιση της αναγκαιότητας —και ακόμη και της ευγένειας— της πολιτικής δέσμευσης.   Στην πολωμένη εποχή μας, είναι δύσκολο να θυμηθούμε ότι πριν από μια ή δύο γενιές κορυφαίοι διανοούμενοι ανησυχούσαν ότι η πολιτική ζωή ήταν ετοιμοθάνατη. Όπως υποστήριξε ο πολιτικός επιστήμονας Louis Hartz στο βιβλίο του το 1955  The Liberal Tradition in America , η σοβαρή πολιτική διαφορά στην Αμερική κατεστάλη από τη συντριπτική πλειοψηφία της συμφωνίας για τις αρχές της ελευθερίας και της ισότητας. Οι πικρές αντιπαραθέσεις της δεκαετίας του 1930 έμοιαζαν να έχουν ξεχαστεί από τους σύγχρονους Ρεπουμπλικάνους, οι οποίοι συμβιβάστηκαν  με έναν διευρυμένο ρόλο για την ομ...

  Κάνα δυο μήνες μετά την εκτέλεση του Μιχάλη, ακούμε απ’ το μεγάφωνο τα ονόματά μας – είμαστε εκεί πέντε από την υπόθεσή μας. Εγώ έχω κλείσει τα δεκαεφτά και οι άλλοι είναι μέχρι τα είκοσι πέντε. Η φυλακή τα ‘χασε, όλοι νομίσαμε πως μας παίρνουν για εκτέλεση, αλλά από το μεγάφωνο και όλους μαζί…ήταν περίεργο. Εκτός κι αν άλλαξαν τακτική. Γιατί μέχρι τότε οι κλώσσες ξέρεις τι μας κάνανε; Μας σκοτώσανε κάθε μέρα. Μόλις έκλεινε η φυλακή και ετοιμαζόμασταν να φάμε, γκράγκα γκρούγκα οι σιδεριές, πλακώνανε τα καρακόλια. Ξέραμε ότι έρχονται να πάρουν για εκτέλεση. Άνοιγαν, που λες, το κελί απ’ το οποία ήθελαν να πάρουν κάποιον, μας είχαν παστωμένους πέντ’ έξι σε κάθε κελί, που ήταν φτιαγμένο για έναν άνθρωπο, ασ’τα άνοιγαν, που λες, το κελί, στέκονταν στην πόρτα, και μας κοιτάζανε. Όλοι τώρα είμαστε μελλοθάνατοι, ε; Και ξέραμε ότι κάποιον από μας θα πάρουν. Κοιτάζανε που λες μια το χαρτί και μια εμάς… Αυτή η ιστορία μπορεί να κράταγε από πέντε λεπτά ως κι ένα τέταρτο. Ύστερα, αφού έκρινα...

  Με τις λέξεις σου να είσαι πολύ προσεχτικός όπως είσαι ακριβώς μ’ έναν βαριά τραυματισμένο που κουβαλάς στον ώμο. Εκεί που προχωράς μέσα στη νύχτα μπορεί να τύχει να γλιστρήσεις στους κρατήρες των οβίδων μπορεί να τύχει να μπλεχτείς στα συρματοπλέγματα. Να ψαχουλεύεις στο σκοτάδι με τα γυμνά σου πόδια κι όσο μπορείς μη σκύβεις για να μη σούρνονται τα χέρια του στο χώμα. Βάδιζε πάντα σταθερά σαν να πιστεύεις πως θα φτάσεις πριν σταματήσει η καρδιά του. Να εκμεταλλεύεσαι κάθε λάμψη απ’ τις ριπές των πολυβόλων για να κρατάς σωστόν τον προσανατολισμό σου πάντοτε παράλληλα στις γραμμές των δυο μετώπων. Ξεπνοϊσμένος έτσι να βαδίζεις σαν να πιστεύεις πως θα φτάσεις εκεί στην άκρη του νερού εκεί στη πρωινή την πράσινη σκιά ενός μεγάλου δέντρου. Προς το παρόν, να ‘σαι πολύ προσεχτικός όπως είσαι ακριβώς μ’ έναν μελλοθάνατο που κουβαλάς στον ώμο.

  Κι ήθελε ακόμη πολύ φως να ξημερώσει. Όμως εγώ Δεν παραδέχτηκα την ήττα. Έβλεπα τώρα Πόσα κρυμμένα τιμαλφή έπρεπε να σώσω Πόσες φωλιές νερού να συντηρήσω μέσα στις φλόγες. Μιλάτε, δείχνετε πληγές αλλόφρονες στους δρόμους Τον πανικό που στραγγαλίζει την καρδιά σας σα σημαία Καρφώσατε σʼ εξώστες, με σπουδή φορτώσατε το εμπόρευμα Η πρόγνωσίς σας ασφαλής: Θα πέσει η πόλις. Εκεί, προσεχτικά, σε μια γωνιά, μαζεύω με τάξη, Φράζω με σύνεση το τελευταίο μου φυλάκιο Κρεμώ κομμένα χέρια στους τοίχους, στολίζω Με τα κομμένα κρανία τα παράθυρα, πλέκω Με κομμένα μαλλιά το δίχτυ μου και περιμένω. Όρθιος, και μόνος σαν και πρώτα περιμένω.

     Κυριακή, 13 Οκτωβρίου 1949 Σύντροφε ανακριτά, αρχίζω να αναρωτιέμαι αν είσαστε πράγματι σύντροφος. Ή μάλλον, αρχίζω να πιστεύω πως δεν είσαστε και σας το λέω έξω απ' τα δόντια, αδιαφορώντας αν θα προκαλέσω την οργή σας. Επιτέλους, ελάτε στη θέση μου, προσπαθήστε να δείτε την κατάσταση με τα δικά μου μάτια και πέστε μου ύστερα αν έχω δίκιο να λέω ότι το πράγμα καταντάει αφύσικο. Κατέγραψα τόσα γεγονότα, ανέφερα συγκεκριμένα στοιχεία, ονόματα, ημερομηνίες, επανήλθα σε λεπτομέρειες για να διευκρινίσω τα τυχόν σκοτεινά σημεία, ομολόγησα ότι έτυχε να πω σε ορισμένες περιπτώσεις τη μισή αλήθεια κι όμως εσείς εξακολουθείτε να σωπαίνετε, δεν εννοείτε να παίξετε σωστά τον ρόλο σας, δεν εννοείτε να μου υποβάλετε ερωτήσεις, με αφήνετε να εικάζω τι μπορεί να σας ενδιαφέρει – μάντης είμαι; Περνώντας από εικασία σε εικασία, μου πέρασε η σκέψη πως δεν έχω να κάνω με σύντροφο – ναι, το ομολογώ, είναι μέρες τώρα που υποπτεύτηκα πως η πόλη Κ μπορεί κάλλιστα να ξανάπ...

   ... Καμία γενιά, ποτέ και πουθενά, δεν υπήρξε ενιαία ως προς τις αξίες, τις ιδέες και τη στάση ζωής. Πέραν αυτού, όσοι και όσες συμμετείχαν στην αντιδικτατορική δράση και την εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν ανήκαν στους ίδιους πολιτισμικούς κόσμους, ούτε στις ίδιες κοινωνικές τάξεις. Ενώθηκαν για κάτι συγκεκριμένο και κατόπιν δεν πορεύτηκαν, όλοι και όλες, στους ίδιους δρόμους. Κάποιων ,μάλιστα, οι δρόμοι απείχαν πολύ μεταξύ τους.     Τα παραπάνω συμπεράσματα υπογραμμίζουν απλώς την κουτοπόνηρη ρηχότητα της αντίληψης που αντιμετωπίζει τη γενιά του Πολυτεχνείου ως αδιαίρετο σύνολο και την κλείνει όλη σε ένα τσουβάλι, θεωρώντας πως αν την πετάξει στον γκρεμό, θα απαλλαγεί και από την οποιαδήποτε αύρα του μεταπολιτευτικού ριζοσπαστισμού. Πως αν αφοριστεί σύσσωμη η γενιά, θα ξορκιστεί και η ιδεολογική και πολιτισμική γέννα του 1973. Η γενιά που υποτίθεται μας κυβέρνησε, βγάζοντας το 15-16% των κυβερνητικών στελεχών και δυο πρωθυπουργούς... ............................

   ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ...Και φέτος θα γεμίσουν γλυκούς καρπούς, άνθη και φύλλα και μοσχοβολιά. Κι όλα θα γίνουν όπως πάντα.Όπως το περασμένο καλοκαίρι, όπως το περσινό και το τωρινό καλοκαίρι... κι όπως κάθε καλοκαίρι, όσο θα υπάρχουν στον κόσμο καλοκαίρια και κερασιές. και τα στόματα θα επιθυμούν τον έρωτα, όσο θα υπάρχουν στον κόσμο κόκκινα στόματα. Μα τα κεράσια και τα στόματα, μα τα καλοκαίρια και τα άνθη- όλη αυτή η πλουμιστή λιτανεία του καιρού- για κείνον  έγιναν ό,τι έγιναν κι ό,τι είναι να γίνουν, γιατί χωρίς αυτόν δεν θα χρειαζότανε αυτή η μοσχοβολημένη γιορτή της ζωής, ούτε ο ήλιος για να τη χρυσώσει, κι ούτε κι ένα νεανικό χέρι για να την περιγράψει.  Οι κερασιές θ' ανθίσουν και φέτος, για να τις χαρούν τα στραφτερά μάτια, να τις μυρίσουν οι νέες αισθήσεις και για να στεφανώσουν στιλπνά μέτωπα κι ολόμαυρα κεφάλια. Οι κερασιές θα καρπίσουν και φέτος, για να δροσίσουν διψασμένα στόματα και να στολίσουν ρόδινα αυτιά και καπελίνα... 

    Μ Ο Ν Α Κ Ρ Ι Β Η  Μ Ο Υ  του Ναζίμ Χικμέτ — Μονάκριβή μου εσύ στον κόσμο μου λες στο τελευταίο σου γράμμα: «πάει να σπάσει το κεφάλι μου, σβήνει η καρδιά μου, Αν σε κρεμάσουν, αν σε χάσω θα πεθάνω». Θα ζήσεις, καλή μου, θα ζήσεις, Η ανάμνησή μου σαν μαύρος καπνός θα διαλυθεί στον άνεμο. Θα ζήσεις, αδελφή με τα κόκκινα μαλλιά της καρδιάς μου Οι πεθαμένοι δεν απασχολούν πιότερο από ῾να χρόνο τους ανθρώπους του εικοστού αιώνα. Ο θάνατος Ένας νεκρός που τραμπαλίζεται στην άκρη του σκοινιού σε τούτον ῾δω το θάνατο δεν αντέχει η καρδιά μου. Μα νά ῾σαι σίγουρη, πολυαγαπημένη μου, αν το μαύρο και μαλλιαρό χέρι ενός φουκαρά ατσίγγανου περάσει στο λαιμό μου τη θηλειά άδικα θα κοιτάνε μες στα γαλάζια μάτια του Ναζίμ να δουν το φόβο. Στο σούρπωμα του στερνού μου πρωινού θα δω τους φίλους μου και σένα. Και δε θα πάρω μαζί μου κάτου από το χώμα παρά μόνο την πίκρα ενός ατέλειωτου τραγουδιού. Γυναίκα μου Μέλισσά μου με τη χρυσή καρδιά Μέλισσά μου με τ...

  Η ΠΟΛΙΣ Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα. Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή. Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή· κ’ είν’ η καρδιά μου — σαν νεκρός — θαμένη. Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει. Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ, που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.» Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θά βρεις άλλες θάλασσες. Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς· και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις. Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού — μη ελπίζεις— δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό. Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ στην κώχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες. 

  Ο Μοναχικός – Φρίντριχ Νίτσε   “Σιχαίνομαι ν’ ακολουθώ, σιχαίνομαι και να καθοδηγώ. Να υπακούω; Όχι! Και να κυβερνώ; Ούτε και τούτο! Όποιος δεν φοβάται τον εαυτό του, φόβο δεν προκαλεί. Και μόνον όποιος φόβο προκαλεί, μπορεί να οδηγήσει άλλους. Σιχαίνομαι ακόμα και να καθοδηγώ τον εαυτό μου! Μ’ αρέσει, όπως στα ζώα του δάσους και της θάλασσας, να χάνομαι για λίγο. Nα κάθομαι ανακούρκουδα σε μια ερημιά  και να στοχάζομαι, να ξαναφέρνω πάλι πίσω τον εαυτό μου από μακριά, πλανεύοντάς τον για να γυρίσει ξανά σ’ εμένα.”

  Fair Play Μανόλης Ἀναγνωστάκης (ὁ ποιητὴς ὑπογράφει ὡς: Μανοῦσος Φάσσης) Τῷ φίλω Μ.Ἄν. Πόσες χιλιάδες ὧρες πέρασαν μὲ συνεδρίαση, σ᾿ αχτίδες, κόβες καὶ κομματικοὺς πυρῆνες, στὸ τέλος πάθαμε χρονία νικοτινίαση κι ὁ πονοκέφαλος οὔτε περνοῦσε μ᾿ ασπιρίνες. Μάθαμε ἀπ᾿ ὄξω -βασικὰ- ὅλα τὰ προβλήματα καὶ τὴν ἀναγκαιότητα τῆς πάλης καὶ γίναμε τὰ δακτυλοδειχτούμενα τὰ βλήματα κρατώντας τὸν Μὰρξ – Ἔγκελς ὑπὸ μάλης. Μέρα τὴ μέρα θά ῾ρχονταν ἡ Ἐπανάσταση καὶ περιμένοντας πέρασαν τὰ χρόνια κι ὅμως σ᾿ τὸ λέγαν οἱ γονεῖς σου «ἄσ᾿ τα σὺ πάντα θὰ βρίσκονται στὸν κόσμο ἄλλα κωθώνια». Πάντοτε ὁ καπιταλισμὸς βρίσκει περάσματα καὶ ξεπερνᾶ τὶς δύσκολες τὶς κρίσεις. Κι ἕνα πρωί: «Ἀπαγορεύονται τὰ ἄσματα καὶ κοπιάστε στὸ τμῆμα γιὰ ἀνακρίσεις». Τώρα νὰ σπάσεις δὲν μπορεῖς πιά, σὲ χρωμάτισαν καὶ σ᾿ ἔχουν σὰν τὸν ποντικὸ μέσα στὴ φάκα καὶ δὲν ξεφεύγεις ἀπὸ τοῦ χαφιὲ τὸ μάτι σὰν συναναστρέφεσαι τὸν καθ᾿ ἕν...